แนวทางปฏิบัติการรักษาความลับผู้ป่วย

นิยาม ความลับผู้ป่วย คือข้อมูลส่วนตัวของผู้ป่วยทุกอย่าง โดยส่วนใหญ่จะเป็นข้อมูลเกี่ยวกับประวัติสุขภาพหรือการรักษาพยาบาล เช่น การตรวจวินิจฉัยโรค อาการของโรค ยาที่ใช้รักษา และถ้าหากเป็นการเจ็บป่วยที่ไม่เป็นไปตามปกติหรือมีผู้กระทำ เมื่อข้อมูลถูกเปิดเผยไปแล้วอาจทำให้ผู้ป่วยเกิดความอับอายหรือถูกคุกคามชีวิต เช่น กรณีผู้ป่วยถูกข่มขืน ถูกทำร้ายร่างกาย หรือใช้ยาที่สังคมรังเกียจ เช่น ยารักษาโรคเรื้อน ยาวัณโรค ยาเอดส์ เป็นต้น ข้อมูลส่วนตัวเหล่านี้ถือว่าเป็นความลับเฉพาะตัวของผู้ป่วยที่ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายและรัฐธรรมนูญ ผู้ใดเปิดเผยโดยไม่มีสิทธิจึงอาจเป็นการกระทำผิดฐานเปิดเผยความลับได้

เวชระเบียน (medical record) หมายถึง เอกสารทางการแพทย์ที่รวบรวมข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสุขภาพของผู้ป่วย โดยเป็นประวัติเกี่ยวกับการเจ็บป่วยและการรักษาพยาบาล ซึ่งบันทึกโดยแพทย์ และหรือผู้เกี่ยวข้องในการรักษาพยาบาล การบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับประวัติส่วนตัวและข้อมูลด้านสุขภาพของผู้ป่วย ข้อมูลต่าง ๆ ในเอกสารนี้จึงเป็นความลับส่วนตัวของผู้ป่วยนั้น ๆ ที่ผู้ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องหรือผู้ไม่มีสิทธิตามกฎหมายจะล่วงละเมิดมิได้ ทางด้านกฎหมายก็มุ่งคุ้มครองข้อมูลด้านสุขภาพของบุคคลโดยให้ถือว่าเป็นความลับส่วนบุคคล ใครจะนำไปเปิดเผยในประการที่น่าจะทำให้บุคคลนั้นเสียหายไม่ได้ เว้นแต่เจ้าตัวเขายินยอมหรือมีกฎหมายเฉพาะบัญญัติให้ต้องเปิดเผยเท่านั้น ประวัติการใช้ยาและประวัติสุขภาพ (Patient Profiles) ที่บันทึกในร้านยาก็ถือได้ว่าเป็นลักษณะหนึ่งของเวชระเบียนเช่นกัน

ความผิดเกี่ยวกับการเปิดเผยความลับของผู้ป่วย
 ความผิดฐานเปิดเผยความลับผู้ป่วยมาตรา323 ตามประมวลกฎหมายอาญาจำคุกไม่เกิน 6 เดือนปรับ 1,000 บาทหรือทั้งจำทั้งปรับ  ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 323 บัญญัติไว้ว่า “ผู้ใดล่วงรู้หรือได้มาซึ่งความลับของผู้อื่นโดยเหตุที่เป็นเจ้าพนักงานผู้มีหน้าที่ โดยเหตุที่ประกอบอาชีพแพทย์ เภสัชกร คนจำหน่ายยา นางผดุงครรภ์ ผู้พยาบาล นักบวช หมอความ ทนายความหรือผู้สอบบัญชี หรือโดยเหตุที่เป็นผู้ช่วยในการประกอบอาชีพนั้น แล้วเปิดเผยความลับนั้นในประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผู้หนึ่งผู้ใด ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่งพันบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ” ในวรรคสองบัญญัติว่า “ผู้รับการศึกษาอบรมในอาชีพดังกล่าวในวรรคแรก เปิดเผยความลับของผู้อื่นอันตนได้ล่วงรู้หรือได้มาในการศึกษาอบรมนั้น ในประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผู้หนึ่งผู้ใด ต้องระวางโทษเช่นเดียวกัน”
    ข้อมูล ข้อเท็จจริงที่ผู้รับบริการมาเปิดเผยให้แก่ผู้ประกอบวิชาชีพ (รวมทั้งผู้ที่เป็นเจ้าพนักงาน เช่น บุคลากรด้านสาธารณสุข) เพื่อหาวิธีแก้ไขเยียวยาปัญหาของตน เป็นข้อมูลที่เป็นความลับ ผู้รับบริการเปิดเผยให้แก่ผู้ประกอบวิชาชีพทราบเท่านั้น ไม่ประสงค์จะให้บุคคลที่สามรู้ข้อมูลนี้ หากผู้ประกอบวิชาชีพหรือเจ้าพนักงานนำไปเปิดเผยแล้วยังความเสียหายแก่ผู้หนึ่งผู้ใด (รวมทั้งผู้รับบริการนั้นด้วย) ถือว่าเป็นการเปิดเผยความลับอันเนื่องจากการประกอบอาชีพ จึงมีความผิดกฎหมายอาญามาตรานี้ได้ ผู้ประกอบวิชาชีพตามมาตรานี้ระบุชัดเจนรวมถึงทั้งผู้ที่เป็นเภสัชกร เป็นคนจำหน่ายยาทั่วไปที่ไม่ใช่เภสัชกร และผู้รับการศึกษาอบรมในอาชีพ (นักศึกษาเภสัชศาสตร์ที่ฝึกงานในร้านยานั่นเอง) นั้นด้วย จึงเห็นได้ว่า ข้อมูลของลูกค้าที่มาซื้อยาถือเป็นความลับของผู้มารับบริการตามกฎหมายอาญานี้ ซึ่งก็น่าจะรวมไปถึง “ประวัติการใช้ยา หรือประวัติลูกค้า” ที่มีการบันทึกไว้ในร้านยาด้วย

เปิดเผยความลับด้านสุขภาพ
พระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ.2550 มาตรา 7 บัญญัติว่า “ข้อมูลด้านสุขภาพของบุคคล เป็นความลับส่วนบุคคล ผู้ใดจะนำไปเปิดเผยในประการที่น่าจะทำให้บุคคลนั้นเสียหายไม่ได้ เว้นแต่การเปิดเผยนั้นเป็นไปตามความประสงค์ของบุคคลนั้นโดยตรง หรือมีกฎหมายเฉพาะบัญญัติให้ต้องเปิดเผย แต่ไม่ว่าในกรณีใด ๆ ผู้ใดจะอาศัยอำนาจหรือสิทธิตามกฎหมายว่าด้วยข้อมูลข่าวสารของราชการหรือกฎหมายอื่นเพื่อขอเอกสารเกี่ยวกับข้อมูลด้านสุขภาพของบุคคลที่ไม่ใช่ของตนไม่ได้”
    มาตรา 49 บัญญัติว่า “ผู้ใดฝ่าฝืนมาตรา 7 ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ความผิดตามมาตรานี้เป็นความผิดอันยอมความได้”
    กฎหมายดังกล่าว เห็นว่ามีเจตนามุ่งคุ้มครองข้อมูลด้านสุขภาพของบุคคลโดยให้ถือว่าเป็นความลับส่วนบุคคล ใครจะนำไปเปิดเผยในประการที่น่าจะทำให้บุคคลนั้นเสียหายไม่ได้ เว้นแต่เจ้าตัวเขายินยอมหรือมีกฎหมายเฉพาะบัญญัติให้ต้องเปิดเผยเท่านั้น

สิทธิผู้ป่วยเกี่ยวกับความลับด้านสุขภาพ
กระทรวงสาธารณสุขและสภาวิชาชีพทางการแพทย์และสาธารณสุขได้ร่วมกันประกาศสิทธิของผู้ป่วย เมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2541 ข้อ 7 ว่า “ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับการปกปิดข้อมูลเกี่ยวกับตนเองจากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพโดยเคร่งครัด เว้นแต่จะได้รับความยินยอมจากผู้ป่วยหรือการปฏิบัติหน้าที่ตามกฎหมาย” และข้อ 9 ว่า “ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับทราบข้อมูลเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลเฉพาะของตนที่ปรากฏในเวชระเบียนเมื่อร้องขอ ทั้งนี้ข้อมูลดังกล่าวต้องไม่เป็นการละเมิดสิทธิส่วนตัวของบุคคลอื่น” จะเห็นได้ชัดว่า ตัวผู้ป่วยเองก็มีสิทธิเพียงรับทราบข้อมูลเฉพาะของตนเท่านั้น หามีสิทธิล่วงรู้ถึงข้อมูลบุคคลอื่นไม่ เพราะอาจจะละเมิดสิทธิส่วนตัวของบุคคลอื่นได้เช่นกัน

พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540
“ข้อมูลข่าวสารส่วนบุคคล หมายความว่า ข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับสิ่งเฉพาะตัวของบุคคล เช่น ประวัติสุขภาพ และให้หมายความรวมถึงข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับสิ่งเฉพาะตัวของผู้ที่ถึงแก่กรรมแล้วด้วย” มาตรา 24 บัญญัติว่า “หน่วยงานของรัฐจะเปิดเผยข้อมูลข่าวสารส่วนบุคคลที่อยู่ในความควบคุมดูแลของตนต่อหน่วยงานของรัฐแห่งอื่นหรือผู้อื่น โดยปราศจากความยินยอมเป็นหนังสือของเจ้าของข้อมูลที่ให้ไว้ล่วงหน้าหรือในขณะนั้นมิได้ เว้นแต่เป็นการเปิดเผย ต่อเจ้าหน้าที่ของรัฐในหน่วยงานของตนเพื่อการนำไปใช้ตามอำนาจหน้าที่ของหน่วยงานของรัฐแห่งนั้น ต่อเจ้าหน้าที่ของรัฐเพื่อการป้องกันการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย การสืบสวน การสอบสวน หรือการฟ้องคดี ไม่ว่าเป็นคดีประเภทใดก็ตามต่อศาล และเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือหน่วยงานของรัฐหรือบุคคลที่มีอำนาจตามกฎหมายที่จะขอข้อเท็จจริงดังกล่าว”

มาตรา 25 บัญญัติว่า ภายใต้บังคับมาตรา 14 และมาตรา 15
บุคคลย่อมมีสิทธิที่จะได้รู้ถึงข้อมูลข่าวสารส่วนบุคคลที่เกี่ยวกับตน และเมื่อบุคคลนั้นมีคำขอเป็นหนังสือ หน่วยงานของรัฐที่ควบคุมดูแลข้อมูลข่าวสารนั้นจะต้องให้บุคคลนั้นหรือผู้กระทำการแทนบุคคลนั้นได้ตรวจดูหรือได้รับสำเนาข้อมูลข่าวสาร ส่วนบุคคลส่วนที่เกี่ยวกับบุคคลนั้น และให้นำมาตรา 9 วรรคสอง และวรรคสาม มาใช้บังคับโดยอนุโลม... ให้บุคคลตามที่กำหนดในกฎกระทรวงมีสิทธิดำเนินการตามมาตรา 23 มาตรา 24 และมาตรานี้แทนผู้เยาว์ คนไร้ความสามารถ คนเสมือนไร้ความสามารถ หรือเจ้าของข้อมูลที่ถึงแก่กรรมแล้วได้

พระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน พ.ศ. 2551
มาตรา 99 (1) บัญญัติให้กรรมการสอบสวนให้มีอำนาจเรียกให้กระทรวง กรม ส่วนราชการ หน่วยงานอื่นของรัฐ ส่งเอกสารและหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่สอบสวน

Arincare Co.,Ltd ไม่รับผิดชอบต่อการกระทำใด ๆ ที่กระทำผิดต่อ พรบ. และหรือ ประมวลกฎหมาย
ซึ่งอันเกิดจากการกระทำของผู้ใช้งานระบบไม่ว่าจะด้วยเหตุใดก็ตาม